MUZIKA
Arti muzikor ruan një traditë mjaft të pasur në Shqipëri. Në mënyrë të veçantë muzika folklorike. Shqipëria ndodhet në Ballkan, rajon i cili njihet në gjithë botën për pasurinë mjaft të madhe të folklorit muzikor. Në Shqipëri kjo e fundit është mjaft e pasur dhe e larmishme, gjë e cila shprehet me forma të ndryshme të interpretimit duke filluar që nga polifonia ( këngë pa instrumenta), polifonia e shoqëruar me fyej apo gajde si dhe këngë të shoqëruara me instrumenta të ndryshëm. Në veri të vendit bien në sy instrumenta muzikore specifike si lahuta, çiftelia, sharkia dhe daullja. Ndrërsa në jug të vendit bie në sy iso – polifonia, kjo e fundit e njohur si pjesë e trashëgimisë botërore muzikore. Krahas muzikës folklorike Shqipëria ka edhe një muzikë të pasur qytetare, e kultivuar dhe zhvilluar në qytete të tilla si Shkodra ( e njohur për jahret e famshme) Elbasani, Korça ( kjo e fundit e njohur për serenatat) Vlora, Përmeti, Leskoviku dhe Delvina ( këto të fundit të njohura për formacionet muzikore të quajtura saze) Berati etj. Kolona zanore e filmit artistik shqiptar "Liri a vdekje", kompozuar prej te madhit Kujtim Laro, regjistruar ne vitin 1979. Fragmentet jane: uvertura dhe vrasja e bimbashit .
http://eseshkolle.blogspot.com/2014/11/muzika-shqiptare-folklori-shqiptare.html
JETA E KUJTIM LAROS
Kujtim Laro (1947-2004) u lind në maj të vitit 1947 në qytetin e Vlorës. Studimet e larta i përfundoi në vitin 1970 në Institutin e Lartë të Arteve, më vonë shërbeu si pedagog për shumë vjet në Akademinë e Arteve. Ka punuar edhe si drejtor artistik pranë Ansamblit të Ushtrisë. Laro mbante titujt "Artist i Merituar" dhe "Naim Frashëri" i klasit të parë. Kompozitori Kujtim Laro ka lënë pas rreth 35 kolona zanore filmash shqiptarë, dhjetëra këngë festivalesh, etj.. Në kujtesën e shqiptarëve ai mbahet mend më së tepërmi si kompozitor filmash. Firmën e tij mbajnë kolonat zanore të filmave të njohur, si "I teti në bronz", "Në fillim të verës", "Lulëkuqe mbi mure", "Udha e shkronjave", "Liri a vdekje", "Nëntori i dytë", "Militanti", "Vendimi", "Yjet e netëve të gjata", "Nusja dhe shtetrrethimi", "Partizani i vogël Velo", "Fletë të bardha" etj.. Krijimi i tij i fundit ka qenë muzika e filmit "Lule të kuqe, lule të zeza". Gjatë karrierës së tij, ka bashkëpunuar me regjisorët më të mirë shqiptarë, si Viktor Gjika, Dhimitër Anagnosti, Mevlan Shanaj, etj. dhe të gjithë ndihen të nderuar prej këtij bashkëpunimi dhe të ngushëlluar prej faktit që muzika e tij do të mbetet e gjallë në filmat e tyre. Krijimtarinë e tij në këtë gjini e ka nisur me filmin "I teti në bronz" dhe e mbylli me kolonën zanore të filmit "Lule të kuqe, lule të zeza", të shfaqur vetëm pak muaj më parë ngjarjes, në kinematë e kryeqytetit dhe që u quajt prej kolegëve të tij, si "kënga e fundit e mjellmës". Këtë muzikë filmi, kompozitori i madh i cilësuar nga kolegët si Enio Morricone, ia besoi Saimir Çilit ta shndërronte në këngë, një këngë e cila ishte edhe dëshira e fundit e kompozitorit për ta përcjellë në banesën e fundit. Ajo është një baladë e jashtëzakonshme, e cila për fat të keq, edhe për shkak të kohës në të cilën u shkrua, nuk mundi të masivizohej (është detyrë e Çilit ta ndajë këtë këngë me të gjithë ne), por personalisht jam e lumtur që i dhashë "play" për herë të fundit një magnetofoni për llogari të kompozitorit të madh.
Kujtim Laro (1947-2004) u lind në maj të vitit 1947 në qytetin e Vlorës. Studimet e larta i përfundoi në vitin 1970 në Institutin e Lartë të Arteve, më vonë shërbeu si pedagog për shumë vjet në Akademinë e Arteve. Ka punuar edhe si drejtor artistik pranë Ansamblit të Ushtrisë. Laro mbante titujt "Artist i Merituar" dhe "Naim Frashëri" i klasit të parë. Kompozitori Kujtim Laro ka lënë pas rreth 35 kolona zanore filmash shqiptarë, dhjetëra këngë festivalesh, etj.. Në kujtesën e shqiptarëve ai mbahet mend më së tepërmi si kompozitor filmash. Firmën e tij mbajnë kolonat zanore të filmave të njohur, si "I teti në bronz", "Në fillim të verës", "Lulëkuqe mbi mure", "Udha e shkronjave", "Liri a vdekje", "Nëntori i dytë", "Militanti", "Vendimi", "Yjet e netëve të gjata", "Nusja dhe shtetrrethimi", "Partizani i vogël Velo", "Fletë të bardha" etj.. Krijimi i tij i fundit ka qenë muzika e filmit "Lule të kuqe, lule të zeza". Gjatë karrierës së tij, ka bashkëpunuar me regjisorët më të mirë shqiptarë, si Viktor Gjika, Dhimitër Anagnosti, Mevlan Shanaj, etj. dhe të gjithë ndihen të nderuar prej këtij bashkëpunimi dhe të ngushëlluar prej faktit që muzika e tij do të mbetet e gjallë në filmat e tyre. Krijimtarinë e tij në këtë gjini e ka nisur me filmin "I teti në bronz" dhe e mbylli me kolonën zanore të filmit "Lule të kuqe, lule të zeza", të shfaqur vetëm pak muaj më parë ngjarjes, në kinematë e kryeqytetit dhe që u quajt prej kolegëve të tij, si "kënga e fundit e mjellmës". Këtë muzikë filmi, kompozitori i madh i cilësuar nga kolegët si Enio Morricone, ia besoi Saimir Çilit ta shndërronte në këngë, një këngë e cila ishte edhe dëshira e fundit e kompozitorit për ta përcjellë në banesën e fundit. Ajo është një baladë e jashtëzakonshme, e cila për fat të keq, edhe për shkak të kohës në të cilën u shkrua, nuk mundi të masivizohej (është detyrë e Çilit ta ndajë këtë këngë me të gjithë ne), por personalisht jam e lumtur që i dhashë "play" për herë të fundit një magnetofoni për llogari të kompozitorit të madh.
VEPRA E KUJTIM LAROS
Që në bankat e I.L.A-së, Kujtimi do të shkruante shumë vepra në procesin mësimor që do të ishin lajmëtaret e para të sukseseve të tij në fushën e krijimtarisë muzikore. Të tilla si: "Variacione për violonçel e orkestër" (1967), "Koncert nr. I për violinë e orkestër (1969), "Poema simfonike" (1971) që u shkruan në vitet e studimeve, do të përcaktonin dhe profilin krijues të autorit. Në periudhën 1970-1975, ai punon në redaksinë e krijimtarisë muzikore të RTSH-së së bashku me Gj. Simonin, F. Dedën, A. Lalon etj... ku jep një kontribut të vlefshëm për inkurajimin edhe të krijuesve të tjerë. Kësaj periudhe i takon një krijimtari e gjerë në shumë gjini e zhanre. Ndër më të rëndësishmet janë: "Baballarët", "Poemë simfonike nr. 2, muzika e filmave "Yjet e netëve të gjata" (1972), "Në fillim të verës" (1975), shumë këngë, vepra të mëdha vokale etj... Prej vitit 1975-së emërohet drejtor artistik i ansamblit të UP-së, detyrë që vazhdoi ta kryejë me shumë sukses deri në 1993, kur ky institucion artistik u mbyll. Puna 18-vjeçare në drejtimin artistik të ansamblit artistik të UP-së do t'i krijonte Kujtimit hapësira të reja. Nevojave për krijimtari të kësaj trupe, ai diti t'u përgjigjet më së miri e më se cilësisht. Ai u përshtat dhe u integrua plotësisht në profilin e ansamblit, ku vend të rëndësishëm zinte tema e mbrojtjes dhe atdheut. Kështu, në periudhën e ansamblit të UP-së ai krijoi mbi 16 tablo koreografike e ndër të cilat evidentohen: "Labëria", "Bilbilenj të trembëdhjetë", "Vëlla e motër", "Yje për liri", "Pesë heronjtë e Vigut" etj... Periudhës krijuese në ansamblin e UP-së i takojnë me dhjetëra këngë, korale, kantata, përpunime, suita vokale etj...ndër të cilat shquhen: "Baladë për Selam Musanë", "40 vjet shqiponjë e lirë", "Baladë për Ismail Qemalin", "Malet nuk tunden nga era" etj... Gjithashtu, kësaj periudhe i takojnë tre "Poema simfonike", katër "Rapsodi", "Koncerti nr.2 për violinë dhe orkestër", një "Uverture", e shumë krijime vokale e koreografike, si dhe muzikën e shumë filmave artistikë. Kjo është periudha kur kompozitori Kujtim Laro shpalos energji të pashtershme krijuese. Ai aktivizohet me krijimtarinë e tij në konkurset kombëtare, në dekadat e majit në festivalet e këngës në RTSH, në kinemanë shqiptare etj...duke u bërë një nga krijuesit më aktivë në jetën muzikore shqiptare. Prej vitit 1993 deri sa i pushoi zemra së rrahuri para kohe, ai drejtoi artistikisht Shtëpinë Qendrore të UP-së. Këtu ai përsëri dha një kontribut të rëndësishëm për varietenë dhe orkestrën frymore të UP-së. Pas viteve 1990, krijimtaria e Kujtim Laros kërkon rrugë e shprehje të reja. Ai bën përpjekje serioze për t'u integruar në zhvillimin muzikor-bashkëkohor. Një rol të madh në kurorëzimin e përpjekjeve të tij drejt të resë ka luajtur ISCM Albanian Section, duke aktivizuar Laron në aktivitetin "Vjeshta e Tiranës", aktivitet i cili i dha drejtime të reja krijimtarisë muzikore të kompozitorëve shqiptarë. Kujtim Laro la pasuri të jashtëzakonshme, jo vetëm në fondin e artë të kolonave zanore të filmave, por edhe në arkivin e muzikës së lehtë shqiptare, me këngë si: "Buka e duarve tona", "Gjurmë të arta", "Lauresha"etj
NA NDIQNI - SHPERNAJE NE PROFIL
Që në bankat e I.L.A-së, Kujtimi do të shkruante shumë vepra në procesin mësimor që do të ishin lajmëtaret e para të sukseseve të tij në fushën e krijimtarisë muzikore. Të tilla si: "Variacione për violonçel e orkestër" (1967), "Koncert nr. I për violinë e orkestër (1969), "Poema simfonike" (1971) që u shkruan në vitet e studimeve, do të përcaktonin dhe profilin krijues të autorit. Në periudhën 1970-1975, ai punon në redaksinë e krijimtarisë muzikore të RTSH-së së bashku me Gj. Simonin, F. Dedën, A. Lalon etj... ku jep një kontribut të vlefshëm për inkurajimin edhe të krijuesve të tjerë. Kësaj periudhe i takon një krijimtari e gjerë në shumë gjini e zhanre. Ndër më të rëndësishmet janë: "Baballarët", "Poemë simfonike nr. 2, muzika e filmave "Yjet e netëve të gjata" (1972), "Në fillim të verës" (1975), shumë këngë, vepra të mëdha vokale etj... Prej vitit 1975-së emërohet drejtor artistik i ansamblit të UP-së, detyrë që vazhdoi ta kryejë me shumë sukses deri në 1993, kur ky institucion artistik u mbyll. Puna 18-vjeçare në drejtimin artistik të ansamblit artistik të UP-së do t'i krijonte Kujtimit hapësira të reja. Nevojave për krijimtari të kësaj trupe, ai diti t'u përgjigjet më së miri e më se cilësisht. Ai u përshtat dhe u integrua plotësisht në profilin e ansamblit, ku vend të rëndësishëm zinte tema e mbrojtjes dhe atdheut. Kështu, në periudhën e ansamblit të UP-së ai krijoi mbi 16 tablo koreografike e ndër të cilat evidentohen: "Labëria", "Bilbilenj të trembëdhjetë", "Vëlla e motër", "Yje për liri", "Pesë heronjtë e Vigut" etj... Periudhës krijuese në ansamblin e UP-së i takojnë me dhjetëra këngë, korale, kantata, përpunime, suita vokale etj...ndër të cilat shquhen: "Baladë për Selam Musanë", "40 vjet shqiponjë e lirë", "Baladë për Ismail Qemalin", "Malet nuk tunden nga era" etj... Gjithashtu, kësaj periudhe i takojnë tre "Poema simfonike", katër "Rapsodi", "Koncerti nr.2 për violinë dhe orkestër", një "Uverture", e shumë krijime vokale e koreografike, si dhe muzikën e shumë filmave artistikë. Kjo është periudha kur kompozitori Kujtim Laro shpalos energji të pashtershme krijuese. Ai aktivizohet me krijimtarinë e tij në konkurset kombëtare, në dekadat e majit në festivalet e këngës në RTSH, në kinemanë shqiptare etj...duke u bërë një nga krijuesit më aktivë në jetën muzikore shqiptare. Prej vitit 1993 deri sa i pushoi zemra së rrahuri para kohe, ai drejtoi artistikisht Shtëpinë Qendrore të UP-së. Këtu ai përsëri dha një kontribut të rëndësishëm për varietenë dhe orkestrën frymore të UP-së. Pas viteve 1990, krijimtaria e Kujtim Laros kërkon rrugë e shprehje të reja. Ai bën përpjekje serioze për t'u integruar në zhvillimin muzikor-bashkëkohor. Një rol të madh në kurorëzimin e përpjekjeve të tij drejt të resë ka luajtur ISCM Albanian Section, duke aktivizuar Laron në aktivitetin "Vjeshta e Tiranës", aktivitet i cili i dha drejtime të reja krijimtarisë muzikore të kompozitorëve shqiptarë. Kujtim Laro la pasuri të jashtëzakonshme, jo vetëm në fondin e artë të kolonave zanore të filmave, por edhe në arkivin e muzikës së lehtë shqiptare, me këngë si: "Buka e duarve tona", "Gjurmë të arta", "Lauresha"etj
